تعریف پل

 پل یک سازه است که برای عبور از موانع فیزیکی از جمله رودخانه ها و دره ها استفاده می شود.پلهای متحرک نیز جهت عبور کشتیها و قایقهای بلند از زیر آنها ساخته شده است.

ایرانیان باستان نقش برجسته‌ای در پایه گذاری علم نقشه برداری داشته اند. اکتشافات دریایی که از زمان گذشته انجام گرفته است موید این مطلب است . در ایران باستان می‌‌توانستند عرض جغرافیایی را تعیین کنند ولی تعیین طول جغرافیایی با دشواری بسیار همراه بوده است .آنها برای مسافرتهای خود نیاز به نقشه داشتند و نقشه هایی نیز بدون توجه به فواصل رسم می شده است .تعیین موقعیت در روی زمین و فراهم آوردن هر گونه نقشه در جهان باستان نیز نیاز به در دست داشتن ابزارها و بهره وری ا ز قواعدی داشته است .مصریان روشهایی برای اندازه گیری ارتفاع بین دو نقطه و تعیین فاصله افقی آندو داشته‌اند طناب، ترازو گونیا از ابزارهای نخستین نقشه برداری بوده‌اند و کم کم تراز و خط کش و پرگار به آن افزوده گشت.

قیـــر

قیر واژه ای عمومی است که به ترکیبات مختلف هیدروکربنها گفته می شود. قیرها درطبیعت به صورت گاز، مایع، نیمه جامد وجامد یافت می شوند.خانواده قیرها به طور عمده شامل قطرانها، پس مانده های قطران وقیرهای نفتی است. زمانی که بر روی موادی از قبیل چوب، زغال سنگ،شیل و غیره عملیات تقطیر صورت می گیرد .ماده ای پدید می آید که قطران نامیده می شود. از تبخیر جزیی یا تقطیر مرحله ای قطران، رسوب جامد یا نیمه جامدی تولید می شود که تحت عنوان پس مانده قطران شناخته می شود .قیرهایی که به طور عمده در ساختمان استفاده می شود پس مانده قطران به دست آمده از زغال سنگ می باشند. قیرهای نفتی که به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه به صورت جامد یا نیمه جامد در شرایط طبیعی یافت می شوند .از طریق پالایش نفت خام نیز تولید می گردند.

قیرهای با توجه به خصوصیاتشان در صنعت ساختمان سازی کاربرد بسیار دارد یکی از این خصوصیات تمایل چسبیدن به سطوح صلب است.این چسبندگی به سطح ظاهری جسم ونیز حالت قیر بستگی خواهد داشت. برای ایجاد عمل چسبندگی باید ماده مزبور توانایی مرطوب نمودن سطح را داشته باشد .قیرها در حالت سیال این توانایی را دارا هستند. نفوذ ناپذیری قیرها در مقابل آب امری مهم و عموماً قیرها این خاصیت را به نحو مطلوبی دارند.

قير ها در تقسيم بندي کلي به دو صورت مي باشند:

1)طبيعي يا معدني. 

2)قير نفتي .

>> قيرهاي طبيعي يا معدني :

وقتي که مواد فرار نفت خام موجود در اعماق زمين به مرور زمان و در برابر عوامل جوي تبخير شود ،ماده سياه رنگي از آن برجاي مي ماند که قير طبيعي نام دارد .در تعريفي ديگر قير طبيعي در اثر تبخير روغن هاي سبک و نفت خامي که از منابع نفت زيرزميني به طرف بالا نفوذ مي کند و در مجاورت هوا و تابش آفتاب قرار مي گيرد بوجود مي آيد.
قيرهاي طبيعي خود به دو صورت مي باشد :

 1) قير سنگ .

 2) قير درياچه اي .

قير طبيعي مناسب قيري است كه قابليت امتزاج خوبي با قير نفتي داشته و پس از اختلاط با قير نفتي محصولي به دست آيد كه مشخصات آن مطابق با استانداردهاي قيرهاي راهسازي باشد. چنين قيري بايستي داراي نقطه ذوب نسبتاً پايين، حلاليت بالا در سولفور كربن و خاكستر معدني كم باشد. معادن عمده قير طبيعي در كشورهاي كانادا، ونزوئلا، روسيه، ترينيداد، استراليا، عراق و از جمله ايران وجود دارد.

اكثر قيرهاي طبيعي ايران به صورت جامد بوده و به همان صورت قابل استفاده نمي باشد. مناطق داراي قير طبيعي در ايران، به طور عمده در استانهاي كرمانشاه، ايلام و خوزستان واقع گرديده و در برخي مناطق ديگر نيز بصورت محدود مشاهده گرديده است.

>> قيرهاي نفتي :

قيرهاي نفتي از پالايش نفت خام در در برج هاي تقطير به دست مي آيد و نهايتا" آنچه که در انتهاي برج تقطير باقي مي ماند قير خالص نفتي است ،که انواع آ عبارتند از :

1) قيرهاي خالص .

2) قيرهاي دميده .

3) قيرهاي محلول . * زودگير. * کندگير. * ديرگير .

 4) قيرآبه ها(امولسيونهاي قير). *آنيونيک . *کاتيونيک

انواع قير نفتي :

1- قير خالص : قير هاي نفتي خالص از پسمانده پالايش نفت خام در برجهاي تقطير بدست مي آيد.در حين تقطير نفت خام روغن هاي سبک تر در درجه حرارت پايين تر تبخير شده و با بالا رفتن درجه حرارت روغن هاي سنگين تر از ان جدا مي شوند.آنچه که در اين برجها باقي مي ماند، قير خالص مي باشد.

2- قير هاي دميده: اين نوع قير ها از دميدن هواي داغ به قير خالص در مرحله آخر عمل تصفيه بدست مي آيد.قيرهاي دميده حساسيت کمتر نسبت به تغييرات درجه حرارت دارند.لذا در حرارت هاي بالاتر خيلي بهتر است قير اوليه حلات سخت خود را حفظ مي کنند.در راه سازي از قير هاي دميده براي پر کردن ترک هاي رو سازي و همچنين حفرات و فضاهاي خالي زير دالهاي بتني استفاده مي شوند.

3- قير هاي محلول: قير محلول يا قير مخلوط از حل کردن قير هاي خالص در روغنهاي نفتي نظير بنزين،نفت،گاز يا نفت کوره بدست مي آيد.هر اندازه تعداد روغن هاي نفتي در قير محلول بيشتر باشد، رواني آن بيشتر و کند رواني آن کمتر خواهد بود.نوع روغن نفتي مورد استفاده در قير هاي محلول در سرعت گرفتن آنها تاثير دارد.اگر از بنزين براي حل کردن قير خالص استفاده شود،قير مايع بدست آمده را قير تند گير گويند و اگر از نفت براي حل کردن قير خالص استفاده شود قير مايع حاصل را کند گير گويند.هرگاه از روغن هاي سنگين تر نظير نفت گاز يا نفت کوره استفاده شود، در محلول حاصل قير دير گير گفته مي شود.  

1- قطران و پس مانده آن : قسمت عمده قطران وپس مانده آن که در ساختمان سازی به کار می رود از تقطیر زغال سنگ به دست می آید.قطران برای آغشته نمودن سطح پارچه یا گونی مورد استفاده می گیرد و در نتیجه سطح آن را در مقابل نفوذ آب مقاوم می نماید. پس مانده قطران در حرارتهای نسبتاً پایینی نرم شده ، جاری می شود .بنابراین، برای بامهای کم شیب توصیه می شود. پس مانده قطران زغال سنگ در صورتی که در معرض اشعه مارواء بنفش تابش خورشید قرار گیرد به سرعت اکسید می شود از این رو باید با روکش شنی و یا تفاله قیر محافظت گردد.

2- قیر نفتی : درصد زیادی از قیر نفتی مورد نیاز از پالایش نفت خام بدست می آید .فراورده های قیر نفتی تولید شده روان به سه گروه عمده تقسیم می گردد:

1- قیرهای نفتی گرم که در اثر حرارت نوم می شوند.

2- قیرهای نفتی محلول که در حل کننده های معدنی محلول می باشند.

3- قیرهای نفتی امولسیون که در آب پراکنده و شناور هستند.

در کل قیرها از نظر حالت به سه گروه جامد،نیمه جامدو مایع تقسیم بندی می شوند. از قیرهای مایع در مناطق سرد استفاده می گردد وبسته به نوع حلال آن به گروههای زیر تقسیم می شوند:

الف) قیر زود گیر (RC)که حلال آن بنزین ومدت گیرایی آن یک ساعت است

ب) قیر کند گیر ( MC)که حلال آن نفت سفید و مدت گرایی آن یک روز است

ج) قیر دیر گیر (SC)که حلال آن گاوزییل و مدت گیرایی آن یک هفته است

قیمت ارزان ووفورقیر، باعث استفاده وسیع آن شده است که عمده ترین آنها عبارتند از :

آسفالت : مخلوط طبیعی یا مصنوعی قیر با مقدار قابل توجهی مواد معدنی جامد از قبیل شن و ماسه را آسفالت می نامند که در راه سازی موارد استفاده زیادی دارد.

قیر و گونی : آغشتن الیاف گونی به قیر داغ را قیر و گونی می گویند که برای عایق بندی رطوبتی برای دیوارها و بامها و کفها از آن استفاده می کنند.

پوششهای سقف و دیواره های جانبی : کیفیت چسبندگی و عایق رطوبت بودن، همراه با قیمت ارزان، قیرها را به عنوان عاملی محافظ در ساخت پوششهای سقفی، پوششهای آماده و پوششهای جانبی در دیوارها مد نظر قرار می دهد. پارچه یا گونیهای اشباع شده در قیر به عنوان اساس برای پوششهای فوق به کار برده می شوند.

جاده سازی : از محلولها و امولسیونهای قیری بیشتر در ساخت جاده ها، تثبیت خاک، نگهداری جاده ها و ساخت فرودگاهها استفاده می گردد.

کاربردهای متفرقه : از کاربردهای دیگرقیردر ساختمان می توان از آن در ساخت چسبنده ها، عایق بندی، پوششهای آکوستیک، رنگها، پوشش کف و پانلهای الیافی لایه لایه و انواع ماستیکها را نام برد.

اندودها و ملاتها

انواع اندودها

اندود کاه و گل : خاک رس پس از اشباع شدن از آب، دیگر آب را از خود عبور نمی دهد. از این رو، از این خاصیت خاک رس استفاده نموده، برای اندود پشت بام در ساختمانهای قدیمی استفاده می کنند. برای جلوگیری از ترک خوردن کاه و گل به آن اضافه می کنند.

اندود گچ و خاک : برای تهیه اندود گچ و خاک، پس از مخلوط کردن خاک رس و گچ به نسبت مساوی آن را در آب می پاشند و هم می زنند تا به خمیری شکل پذیر تبدیل شود. اندود گچ و خاک را برای زیرسازی دیوارها قبل از سفید کاری استفاده می کنند. از خاک رس در این اندود برای به تعویق انداختن گیرایی گچ و صرفه جویی در مصرف گچ استفاده می شود.

اندود ماسه و سیمان : پلاستر سیمانی و یا اندود ماسه و سیمان را پس از مخلوط کردن سیمان و ماسه و اضافه نمودن آب تهیه می کنند. از اندود ماسه سیمان برای نما سازی ساختمان، برای حفاظت دیوارهای خارجی از شرایط جوّی ویا برای زیر سازی جهت اجرای لایه های ایزولاسیون استفاده می کنند.

اندودهای جدید : اندودهای جدید نظیر کنیتکس و رولکس به بازار آمده اند که اساس ماسه ریزدانه و گچ دارند و برای ایجاد رنگهای مختلف به آن رنگدانه اضافه می کنند. از این اندودها به عنوان پوشش نهایی در داخل ساختمان ولی عمدتاً درخارج ساختمان استفاده می کنند.این اندودها از زیبایی خاصی نسبت به اندودهای دیگر برخوردار هستند. در سطوح صیقلی و به خصوص ایستاده، این اندود، دوام کمی دارد و می ریزد. پس، برای اجرا و استحکام اندود از تورهای سیمی (رابیتس) به عنوان زیر سازی اندود استفاده می کنند تا اندود را دراین سطوح نگه دارد.

 به‌ استناد ماده‌ 48 قانون‌ كار مصوب‌ سال‌ 1338 مجلسين‌ شوراي‌ ملي‌ و سنا شخصيت‌هاي‌ حقيقي‌ يا حقوقي‌ كه‌ بخواهند كارگاه‌ جديدي‌ احداث‌ نمايند و يا كارگاه‌هاي‌ موجود خود را توسعه‌ دهند مكلف‌ اند قبل‌ از شروع‌ بكار برنامه‌ و نقشه‌هاي‌ ساختماني‌ و طرحهاي‌ مورد نظر را با توجه‌ به‌ مقررات‌ اين‌ آيين‌نامه‌ تهيه‌ و براي‌ تصويب‌ به‌ وزارت‌ كار ارسال‌ دارند.

شروع‌ ساختمان‌ محل‌هاي‌ مورد نظر و همچنين‌ بهره‌ برداري‌ از كارگاه‌هاي‌ مزبور منوط‌ به‌ اجازه‌ كتبي‌ وزارت‌ كار خواهد بود.

 فصل‌ اول‌ - كارگاه‌هاي‌ صنعتي‌ ساختمان‌ و محل‌ كار

عوامل‌ اطمينان‌

à    كليه‌ ساختمان‌هاي‌ دائمي‌ و موقتي‌ و موسساتي‌ كه‌ مشمول‌ مقررات‌ قانون‌ كار مي‌باشند بايد از نقطه‌ نظر ساختماني‌ واجد استحكام‌ كامل‌ بوده‌ و در محاسبه‌ پايه‌ و سقف‌ و كفها رعايت‌ نكات‌ زير بشود. (براي‌ رسيدگي‌ باين‌ منظور بايستي‌ خلاصه‌ محاسبات‌ فني‌ ضميمه‌ نقشه‌ها تسليمي‌ باشد.)

1.  تحمل‌ فشار ناشي‌ از حداكثر بارها و اشياء ثابت‌ و متحرك‌.

2.  تحمل‌ فشار ناشي‌ از ريزش‌ برف‌ - باران‌ - يخبندان‌ - باد و طوفان‌.

3.  تحمل‌ فشار ناشي‌ از بارهاي‌ معلق‌.

à    اطاق‌ها و محل‌ كار دائم‌ بايد لااقل‌ 3 متر از كف‌ تا سقف‌ ارتفاع‌ داشته‌ و فضاي‌ آن‌ بايد براي‌ حداكثر اشخاصي‌ كه‌ درآن‌ محل‌كار مي‌كنند براي‌ هرنفر12مترمكعب‌ كمتر نباشد.

تبصره‌ 1-  در محاسبه‌ متر مكعب‌ فضا حجم‌ اشغال‌ شده‌ بابت‌ اثاثيه‌ و ماشين‌ آلات‌ و مواد و لوازم‌ چيزي‌ كسر نمي‌گردد.

تبصره‌ 2-  در ساختمان‌هايي‌ كه‌ ارتفاع‌ هر طبقه‌ از فضاي‌ كار از 4 متر متجاوز باشد براي‌ محاسبه‌ حجم‌ لازم‌ فقط‌ تا ارتفاع‌ 4 متر منظور و محاسبه‌ مي‌گردد.

àدر فضاي‌ كارگاه‌ نصب‌ ماشين‌ آلات‌ و يا قرار دادن‌ اشياء و محصولات‌ نبايد مزاحمتي‌ براي‌ عبور و مرور و يا كار كارگران‌ ايجاد نمايد.

àدر اطراف‌ هر يك‌ از دستگاه‌هاي‌ ماشين‌ يا واحدهاي‌ كار بايد فضاي‌ كافي‌ منظور داشت‌ تا كارگران‌ بتوانند به‌ راحتي‌ براي‌ انجام‌ كارهاي‌ عادي‌ رفت‌ و آمد نموده‌ و در صورت‌ لزوم‌ اصلاحات‌ و تعميرات‌ و نقل‌ و انتقال‌ مواد مصرفي‌ يا توليدي‌ را انجام‌ دهند.

 خشت

نحوه ساخت خشت: خشت، خاک نمناک ویا گلی است که به آن شکل داده باشند.گل مصرفی مخلوط همگن و ورز دیده خاک وآب می باشد.گل مصرفی برای ساخت خشت باید 15تا20 درصد ماسه داشته باشدچنانچه کمتر از این مقدار باشد خشت ترک برمیدارد.

درحدود 25 درصداز وزن خشت تر را آب تشکیل میدهد واگر در این حالت در کوره قرار گیرد بخار آب تشکیل شده گازکوره را نمناک میکند و غبار خاکسترروی خشت چسبیده و آن را بدرنگ میکند. خشک کردن خشت باید همه جانبه وبه آهستگی انجام پذیردبطور کلی سه روش برای خشک کردن خشت وجود دارد:

ü خشت های تر رادر اتاق هایی که روی کوره ها می سازندقرار داده واز پایین اتاق هوای گرم وخشک به خشت میرسانند وهوای نمناک ازبالاخارج میشود.(روش هوفمان)

ü خشتها به طوراتوماتیک در واگنها چیده میشوند.این واگنها به اتاقهای مخصوص خشت خشک کنی هدایت میشوند ودر آنجا هوای داغ را از پایین وارد کرده وهوای سرد ونمناک شده ازبالا مکیده میشود.

ü خشت ها را روی واگنها قرا داده، ودرون تونلی مخصوص هدایت نموده واز ابتدا تا انتهای تونل بتدریج شدت گرما بیشتر میشود.در این روش خشتها یک روزه خشک میشوند.

آجـر

گلی که در خشت زدن برای تهیه آجراستفاده میشود شکل خمیری دارد وباید 15تا20درصدماسه داشته باشد. چنانچه مقدار ماسه آن کمترباشد،آجرموقع خشک شدن ترک میخورد و موقع پختن تغییر شکل زیادی می دهد واگر مقدار ماسه آن زیاد باشدآجر دارای تخلخل زیادی شده وسست میگردد.

اغلب همراه خاک رس مقداری سنگ آهک به مقدار کم وجود دارد که بلا مانع است و مقدار زیاد آن باعث کم شدن دمای ذوب آجر شده ودر نهایت آجر کج ومعوج درمی آید.

سنگ آهک در آجر                      مکیدن آب هنگام استفاده ودانه های آهک شکفته شده وباد میکنندکه اصطلاحا به آن «آلوئک»  میگویند.

سنگ گچ در آجر                      پس از مصرف آجر در ساختمان آب مکیده ودر سطح آجررو میزند ونمای ساختمانها را زشت میکند که به آن « سفیدک»  میگویند.

­­وجود اکسیدهای آهن در خاک رس آجر را قرمزکرده ودمای ذوب آن را پایین می آورد از این رو در آجرهای نسوز مقدار اکسیدهای آهن خیلی کم است.

موادآلی نظیر علف،شاخه و...در آجر                      موقع پختن می سوزندوجای آن درآجر خالی می ماندودر نتیجه آجر پوک میشود. به همین منظور برای تهیه آجرهای پوک وسبک میتوان خاک اره به گل آن اضافه نمود.

 آجرپزی

آجرپزی یعنی گرما دادن به خشت به اندازه ای که آب شیمیایی خاک گرفته شود و دانه های خاک در اثر حرارت به حد عرق کردن برسند ولی ذوب نشوند بلکه فقط به همدیگر چسبیده، به جسم سختی تبدیل شوند تا دارای مقاومت نسبتا خوبی باشند.

خاک رس درحدود1400درجه ذوب میشوند ولی به علت مواد خارجی، درجه ذوب آن پایین آمده و آجر ساختمانی در گرمای نزدیک900 درجه پخته میشود.

بطور کلی 3 نوع کوره آجرپزی وجود دارد که بشرح زیر است :

کوره چاهی : چاهی استوانه ای که در زمین حفر میشود  وآجرها در آن چیده میشوند سپس با گرمای کوره که در پایین کوره تعبیه شده و معمولا سوخت کوره را چوب،زغال سنگ ونفت سیاه تشکیل میدهد شروع به خشک کردن آجرها مینماید دراین کوره ها گرما وانرژی زیادی تلف میشود زیرا پس از آنکه خشت به آجر تبدیل شد باید چند روز صبر کرد تا آجرها سرد شود مدت زمان کار این کوره ها با توجه به ظرفیت محدود آنها در هر دوره حدود 15روز طول میکشد.دراین نوع کوره ها آجر وآتش ثابت هستند.

کوره هوفمان : این کوره را ابتدا یک بنّای آلمانی بنام «فردریچ هوفمان» ساخت.در این کوره ها ازهدررفتن گرما،به مقدار زیادی جلوگیری میشود کار این کوره پیوسته است وظرفیت بازدهی آن خیلی زیاد است.این کوره از دو قسمت تشکیل شده است : یکی فضای پخت ودیگری فضای دود ودودکش.فضای پخت از اتاقهایی به ابعاد 5/2×5 مترکه با یکدیگر مرتبط هستند تشکیل شده که به هر کدام (قمیر) میگویند. هر اتاقک یا قمیر به وسیله یک مجرا به مجرای سراسری دود مرتبط میباشد.دراین کوره آجر ثابت و آتش متحرک است.

کوره تونلی : کار این کوره شبیه تونل خشت خشک کن است، زیرا از یک طرف کوره واگن حامل خشت وارد شده واز طرف دیگرآجر سرد شده خارج میشود. دراین روش یک منبع آتش در وسط آن تعبیه شده که با حرکت واگنها یکی یکی از زیر منبع گرما حرکت کرده و خشک میشوند وهمزمان با بیرون آمدن سرد میشوند دراین روش میتوان سرعت حرکت واگنها را تنظیم نمود کارکوره تونلی کاملا پیوسته بوده و گرمای خیلی کمی تلف میشود امّا ساختن تونل وریل گذاری وقیمت واگنها گران است در این روش آجر متحرک وآتش ثابت است.

شکل و خواص آجر

در زمانهای قدیم آجر به اندازه 5×40×40 میساختند که به آن آجر نظامی میگفتندودر زمان حال به اندازه معمول 5×10×21 میسازند بطورکلی طول آجرباید دو برابرعرض آن بعلاوه یک باشد.آجرها ممکن است توپر، توخالی ویا سوراخ دارتهّیه شوند.

شکل سطح مقطع سوراخ های آجرمربع، مستطیل ویا گرد میباشد برای کم شدن وزن آجر آنهارا توخالی میسازند ولی در جاهایی که به مقاومت بیشتری نیاز است از این گونه آجرها استفاده نمیشود،بیشترین محل استفاده این گونه آجرها در سقفها و دیوارهای جدا کننده است که عایق انتقال صوت وحرارت میباشند.

ویژگیهای یک آجر خوب عبارتند از:آجر خوب صدای زنگ میدهد واین نشانه توپری و مقاومت خوب وپایداری آن در برابر یخبندان میباشد،کم ساییده میشود وسخت است.یک آجر خوب بین8 تا 18 درصد وزنش آب جذب میکند.

دو نوع آجری که بیشترین کاربرد را دارند عبارتنداز:

آجر نسوز: منظور از نسوز بودن بمعنای اصلا نسوختن نیست بلکه تا یک حرارت معینی را تحمل کرده وبعد از آن خواهد سوخت. رس در حرارت2050 درجه وسیلیس(ماسه) در دمای  1685 درجه ذوب میشود. بیشترین مواد موجود در آجرهای نسوزخاک رس، ماسه، دولومیت و...می باشند.

موارد استفاده آن درصنعت ذوب آهن،کارهای ساختمانی، بخاریها ودیگ های بخار میباشد.

 آجرلعابی: برای آنکه سطح آجرصاف، زیبا وصیقلی باشد وآب درآن نفوذ نکند ودر برابرمواد شیمیایی پایداربماند روی آن یک لعاب نازک میکشند.

برای این کارروی آجر را با لعاب بی رنگ یا رنگی اندود کرده،آن را میپزند. هنگام پختن لعاب، پوسته نازکی روی آجر بوجود میایدکه ضریب انبساط وانقباض لعاب و سفال بایستی یکسان باشد در غیر اینصورت پس از بکار رفتن لعاب ترک میخورد.