روان شناسان می گویند بازی به معنی تلاش و فعالیت لذت بخش، خوشایند و مفرح است و برای رشد همه جانبه کودک ضرورت دارد. نخستین گروهی که کودک بعد از خانواده در پیش رو دارد گروه های بازی دوران کودکی است که از این طریق کودک احساس تعلق به گروه و عضویت در آن را تجربه می کند.از خصوصیات کودکان می توان فعال بودن، خوشحالی، خیال پردازی، کنجکاوی کردن و پرسشگر بودن را نام برد و بازی همه این خصوصیات را دارد و برای کودکان خوشایند است و احتیاجی به تشویق کودک برای انجام آن نیست زیرا وی به طور ذاتی آن را دوست دارد.در بازی ها باید مراقب بود که بر فضای بازی کودکان پستی، شیطنت یا خیانت حکم فرما نشود و عفت، صداقت، امانت، عطوفت و صفا و عفو و گذشت حاکم شود.

● تاثیر بازی های رایانه ای

«رایانه»، این پدیده جدید دانش بشری در همه شئون زندگی انسان راه یافته است و مانند دیگر ساخته های دست بشر دو رو دارد؛ یک روی آن استفاده صحیح در کارها و کمک به رشد و سعادت انسان است و روی دیگر آن استفاده غلط است که به طور معمول در غیر موارد علمی و شغلی از آن استفاده می شود.آن چه بیشتر کودکان و نوجوانان را شیفته خود می کند بازی های رایانه ای است. پیشرفت کیفیتی این بازی ها به فاصله کوتاهی در ایران رواج یافته و بازار اسباب بازی و لوازم سمعی و بصری را به تسخیر خود درآورده است.عامل دیگری که بر تعداد طرفداران این بازی ها افزوده؛ قیمت مناسب آن ها برای مصرف کننده است. علاوه بر این چون کودکان ونوجوانان خود در بطن بازی هستند برای آن ها بسیار جذاب است. این بازی ها با استفاده از تصاویر پرتحرک و صداهای مهیج، دنیایی از هیجان را به انسان های تشنه جنب و جوش ارزانی می کند و همین جاذبه روح و جسم آنان را مطیع خود می سازد و به عالمی از تخیلات می برد که خود را محور و قهرمان اصلی ماجرا می پندارند.به طور کلی می توان مزایای بازی های رایانه ای را این گونه خلاصه کرد:

- باعث هماهنگی چشم و دست و پرورش عضلات ظریف کودک می شود.

- به کودکان کمک می کند تا مهارت هایی را تمرین کنند.یادگیری را آسان و توجه بچه ها را جلب می کند.مفاهیم و مبانی ریاضیات را با کمک شکل های کودکانه آموزش می دهد.با رایانه هر چند بار که بخواهند می توانند موضوعی را ببینند و مرور کنند.کودک بدون کثیف کردن لباس ها و اطراف می تواند به راحتی نقاشی بکشد و رنگ ها را عوض کند.رایانه برنامه های متنوعی دارد که به کودکان امکان می دهد تا نقاشی ها یا داستان هایی را خلق کنند و یا بازی هایی وجود دارد که آن ها را به تاریخ یا جغرافیا علاقه مند می کند.بازی های رایانه ای بچه ها را وارد دنیایی می کند که کنترلش در دست آن هاست و به همین دلیل از این بازی ها لذت می برند.

در کنار این مزایا بازی های رایانه ای معایبی هم دارند که عبارتند از:

الف) آسیب های جسمانی:

به گفته پزشکان به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه، چشمان فرد به شدت تحت فشار نور قرار می گیرد و دچار عوارض می شود. مشاهدات نشان می دهد که نوجوانان چنان غرق بازی می شوند که توجه نمی کنند تا چه حد از لحاظ بینایی و ذهنی به خود فشار می آورند و به دلیل این که کودک در یک وضعیت ثابت تا ساعت ها می نشیند ستون فقرات و استخوان بندی او دچار مشکل می شود. هم چنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف ها و مچ دست از دیگر عوارض کار ثابت و طولانی مدت با رایانه است.پوست هم در معرض مداوم اشعه هایی قرار می گیرد که از صفحه رایانه پخش می شود و ایجاد تهوع و سرگیجه به خصوص در کودکان و نوجوانانی که زمینه صرع دارند، از دیگر عوارض بازی های رایانه ای است.

ب) آسیب های روانی

۱) کاهش روابط خانوادگی: باتوجه به این که زندگی در کشور ما نیز به طرف ماشینی شدن پیش می رود و در بعضی خانواده ها زن و مرد شاغل هستند و یا بعضی از مردان بیش از یک شغل دارند خود به خود روابط عاطفی و در کنار هم بودن خانواده کمتر شده و عده زیادی از این وضع و وجود تلویزیون به عنوان جعبه جادویی که باعث سر شدن روابط خانوادگی شده است ناراضی هستند و حالا نیز جعبه جادویی دیگری با جاذبه سحرآمیزتری به نام رایانه بر این وضعیت اضافه شده و مشکلات را دوچندان کرده است.

۲) تقویت حس پرخاشگری: مهم ترین مشخصه بازی های رایانه ای حالت جنگی اغلب آن هاست و این که فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی بازی با نیروهایی به اصطلاح دشمن بجنگد. استمرار چنین بازی هایی کودک را پرخاشگر و ستیزه جو بار می آورد.

خشونت مهم ترین محرکه ای است که در طراحی جدیدترین و جذاب ترین بازی های کامپیوتری به حد افراط از آن استفاده می شود.

۳) افت تحصیلی: به دلیل جاذبه ای که این بازی ها دارد، بچه ها وقت و انرژی زیادی را صرف بازی با آن می کنند، حتی بعضی از کودکان صبح ها زودتر از وقت معمول بیدار می شوند تا قبل از مدرسه رفتن کمی بازی کنند و وقت های تلف شده را هم به این صورت جبران می کنند.

۴) گوشه گیری و منزوی بودن: کودکانی که به طور مداوم با این بازی ها درگیرند، درونگرا و در جامعه منزوی و در برقراری ارتباط با دیگران ناتوان می شوند. روحیه انزواطلبی باعث می شود که کودک از گروه هم سالان جدا شود که این خود سرآغازی برای بروز ناهنجاری های دیگر است.

۵) کندی ذهن: در این بازی ها به دلیل این که کودک و نوجوان با ساختنی ها و برنامه های دیگران به بازی می پردازد و کمتر قدرت دخل و تصرف در آن ها را پیدا می کند، اعتماد به نفس او در برابر ساختنی ها و پیشرفت دیگران متزلزل می شود. تصور بیشتر خانواده ها این است که در بازی های رایانه ای فرد در بازی مداخله فکری مداوم دارد اما این مداخله فکری نیست بلکه این بازی ها سلول های مغزی را گول می زند و از نظر حرکتی نیز فقط چند انگشت کودک را حرکت می دهد! پس باید توجه داشته باشیم که هرچه در این مسیر حرکت کنیم و حضور رایانه را در زندگی فرزندانمان بیشتر گسترش دهیم، انسان هایی را تحویل جامعه خواهیم داد که سرخورده، افسرده، غیرمتحرک و غیر سازنده خواهند بود و ابتکار عمل و خوداتکایی نخواهند داشت در حالی که جامعه ما نیاز به انسان هایی، خلاق، مبتکر و متفکر دارد.(زهره حریری باخدا)