زنبوران كارگر - نر -  ملكه    

يك صندوق زنبورعسل داراي سه نوع زنبور مي باشد:

1) زنبور كارگر

2) زنبور ملكه

3) زنبور نر

آناتومي زنبور عسل

هر زنبور شامل سه قسمت مي باشد:

الف) سر: شامل شاخك يا آنتن ، خرطوم ، دوچشم ساده وسه چشم مركب .

ب) سينه: شامل دوجفت بال ، سه جفت پا ، دوسوراخ هوا بنام آستيگمات و دو ريه مي باشد .

الف) سر شامل اجزاي ذيل مي باشد:

شاخك : شاخك ها به دوقسمت تقسيم شده است ، قسمت اول به نام اسكاپ و قسمت دوم به نام فلاژل (شلاق) كه جمعاً يازده قسمت مي باشد؛ اولين قسمت آن به نام پديسل Pedicelle كه فلاژل را به اسكاپ متصل مي كند .

كارهاي مهمي كه شاخك ها انجام مي دهند عبارتند از:

1-  نوسانات باد

2-  نوسانات حرارت

3-  گيرنده بوهاي مختلف

4-  چشم داخلي صندوق

5-  ارتباطات مابين هم

چشم ساده : چشم ساده كه دوعدد مي باشد به روي سر زنبور قرار گرفته و درزنبور هاي نر بزرگتر از ديگر زنبورها مي باشد.

چشم مركب: چشم مركب كه سه عدد مي باشد، داراي سلول هاي اوماتيدي كه به هم       چسبيده اند، براي زنبور كارگر سه تا پنج هزار خانه ، براي زنبور نر هفت تا هشت هزار خانه و براي ملكه سه تا چهار هزار خانه مي باشد. ديد زنبورسيصد تصوير درثانيه ميباشد و شعاع ديد او سيصد و شصت درجه مي باشد. درصورتي كه در انسان ها بيست تا سي عكس درثانيه بوده كه فقط شعاع مقابل را مي بينيم . زنبورعسل رنگ قرمز يا سرخ رنگ را نمي بيند ولي ماوراي بنفش را مي بيند.

ب) سينه :

بال ها : شامل دوجفت بال كه اين بالها توسط بيست قلاب به هم چسبيده وسرعت زنبور را بالا مي برد ؛بالهاي زنبور نر بزرگتر وقوي تر از بالهاي ملكه وزنبور كارگر مي باشد.

پاهاي زنبور عسل: كه درزنبور كارگر بسيار پيشرفته ميباشد ، براي جمع آوري گرده گل ، بره موم وراه رفتن استفاده مي گردد ؛ ولي درزنبور هاي ملكه ونر پاها ساده مي باشد .

دوشاخك اصلي ريه درداخل سينه قرار داشته كه درآن مرض ( اكاريوز) رشد ونمو مي كند .

ج) شكم:

درداخل شكم زنبور عسل سيستم هاي تنفسي، عصبي، گردش خون وهاضمه ( درملكه تخمدان پيشرفته وكيسه اسپارماتيك وجود دارد و درزنبور نردستگاه تناسلي موجود است ولي در زنبوركارگر تخمدان ناقص مي باشد ، درصورت يتيم شدن صندوق ، فقط زنبور كارگر نر      تخم ريزي مي كند كه به آن اصطلاحا نرزا مي گويند) .

شكم زنبور پوشيده از كيتين ومو مي باشد كه قسمت كمري آنرا ترجيت Tergite مي گويند و شش عدد مي باشد. قسمت شكمي آنرا استرنيت sternite مي نامند كه آن هم شش عددمي باشد و درقسمت شكمي آن غده هاي موم ساز و درقسمت كمري آن غده نسانف وجود دارد.

زنبور كارگر(Worker)

كوچكترين و پرجمعيت ترين زنبوران عسل هستند و 98 درصد جمعيت كلني را تشكيل مي دهند. زنبور کارگر مثل ملکه هميشه از تخم بارور شده بوجود مي آيند و مثل ملکه از جنس ماده است و دوران رشدش(از تخم تا زنبور کامل)21 روز است. طول بدن آنها ۹ میلیمتر می‌باشد. در یک کندوی قوی با تعداد ۱۰قاب ۷۰ هزار زنبورکارگر وجود دارد. زنبورهای کارگر با اینکه ماده هستند توانایی بارور شدن ندارند. ولی در صورت نبودن ملکه در کندو می‌توانند تخم ریزی کنند. هيکل زنبور کارگر از سايرين«ملکه و نرها»کوچکتر بوده و گرده گل را در سبدي که در دو پاي آخرينش است جمع آوري کرده و به کندو حمل ميکند.وجود نيش aiguillon (نيش کارگران بصورتي است که زائده هايي بصورت قلاب در دو طرف آن وجود دارد که وقتي که زنبور شخص را نيش مي زند اين زائده هاي قلابي شکل در گوشت بدن گير کرده ونيش او در داخل بدن شخص مي ماند که به همراه نيش قسمتي از بدن زنبور پاره شده و زنبور پس از مدتي کوتاه مي ميرد)در کارگران آنها را از نرها متمايز مي سازد.

تمام کارهاي داخلي و خارجي کندو و جمعيت را کارگران انجام ميدهند که مهمترين شان عبارتند از:

وظايف يك زنبور كارگر عمل پاكسازي و نظافت - تغذيه و مراقبت از نوزادان - شان سازي - كمك كردن به ملكه - پرواز جهت يابي - تهويه كندو - وظايف محافظتي - جاسازي عسل ، گرده ، شهد و آب در سلولها - جلوگيري از غارت و... در روزهاي اول تولد کارگران از کندو خارج نشده و به کارهاي داخلي کندو رسيدگي مي کنند و در اين دوره از زندگي،زنبورهاي کارگر جوان مي توانند غذاي مخصوص ملکه و لاروهاي کندو را درست کنند و ليکن کارگران مسن اين استعداد را ندارند.

بدن کارگران جوان کاملا از کرک پوشيده شده است و بر حسب نوع زنبور داراي رنگهاي مختلف بوده،پرها کامل و صاف است و هرچه سن کارگران بيشتر مي شود بدنشان براق تر،ليز و بدون کرک خواهد شد.کنار بالها چين خورده و شکل عمومي بدنشان بعلت نداشتن مو و کرک لاغرتر بنظر مي رسد.

دو نوع زنبور کارگر وجود دارد که از لحاظ شکل ظاهري کوچکترين فرقي بين آنها ديده نمي شود:کارگران بهاري که از اوايل بهار تا نيمه تابستان متولد مي شوند و حداکثر سنشان(از تولد تا مرگ)از شش هفته تجاوز نمي کند.کارگران پاييزي که از نيمه دوم تابستان به بعد تولد  مي يابند و سن آنها اغلب از هفت ماه هم تجاوز مي کند.تعداد زنبورهاي کارگر يک جمعيت نسبتا خوب در حداکثر قدرتش در سال(حدود خرداد ماه) به 60000 عدد يا بيشتر هم مي رسد در صورتي که در زمستان تعدادشان از 8000 الي 12000 عدد تجاوز نمي کند.

سر يك زنبور كارگر

سر هر زنبور كارگر از قسمتهاي مختلف زير تشكيل شده است:

1- چشمهاي نقطه اي به تعداد سه عدد و در قسمت بالاي پیشانی قرار دارد.

2- پيشاني در جلو سر.

3- چشمهاي مركب در طرفين سر به تعداد دو عدد.

4- شاخكها يا آنتن به تعداد دو عدد در طرفين سر زنبور قرار داشته كه در ملكه و كارگران 12بند و در زنبور نر 13 بند دارد.

5- پوششي در جلو سر.

6- لب جلو.

7- آرواره هاي جلويي: كه در ملكه و كارگران قوي و در زنبور نر نسبتا ضعيف است.

8- اعضاي لامسه وسطي آرواره اي.

9- آرواره وسطي.

10- اعضاي لامسه انتهاي آرواره اي.

11- خرطوم يا زبان كه از موهاي بسيار ريز و ظريف پوشيده شده است.

12- قاشق: براي جمع آوري شهد از روي گلها.

تخمدانهای زنبور کارگر تخمگذار و معمولی

وظايف زنبور كارگر

1-  يك تا دو روز اول زندگاني زنبور پاك كننده صندوق مي باشد كه حجره ها را پاك كرده تا ملكه درآن تخم ريزي كند .

2-  از روز سوم تا پنج روزگي زنبور مسئوليت غذادادن به لاروها را دارد كه اين غذا شامل عسل؛ گرده گل وغيره مي باشد.

3-  شش تا ده روزگي زنبور توليد كننده ژله شاهانه يا عصاره شاهانه مي باشد كه توسط       غده هاي هيپوفرانژين كه در سر مي باشند انجام مي پذيرد و به ملكه و لاروها ژله شاهانه مي دهد و تغذيه مي كند.

4-  يازده تا پانزده روزگي مسئول انبار كردن شهد و گرده گل درداخل حجره ها مي باشد.
5-  شانزده تا هفده روزگي توليد كننده موم توسط غدد موم ساز مي باشد كه در زير شكم به تعداد چهار جفت در استرنيت هاي سه ، چهار ، پنچ و شش مي باشد و موم بافي را انجام       مي دهد.

6-  هيجده تا بيست روزگي زنبوركارگر نگهبان مقابل در صندوق مي باشد كه از ورود افراد غريبه وبيگانه جلوگيري مي كند .

7-  از روز بيست و يكم به بعد زنبور كارگر بيرون از صندوق مي باشد كه براي آوردن شهد ، گرده گل ، بره موم وآب فعاليت مي كند.

دوران حيات زنبور كارگر

مدت بدنيا آمدن يك زنبور كارگر 21 روز مي باشد كه شامل سه روز تخم ، شش روز لارو و دوازده روز شفيره بسته مي باشد. طول عمر زنبور كارگر بستگي به مقدار كاري كه انجام مي دهد دارد. هرچه بيشتر كار كند؛ عمرش كمتر مي شود زنبورهايي كه درفصل بهار يا تابستان به دنيا  مي آيند عموماً عمرشان شش هفته و زنبورهايي كه در اواخر تابستان و اوايل خزان به دنيا مي آيند عمرشان شش تا هفت ماه مي باشد.

 پس از گذشت سه هفته از عمر زنبوران عسل کارگر ، ابتدا پرواز تمرینی شروع شده و سپس پرواز اصلی برای آوردن غذا شروع می شود . زنبوران عسل کارگر بر حسب نیاز کندو ، مواد مورد احتیاج خود را به کندو می آورند. عده ای از زنبورها شهد گل ، برخی گرده گل ، تعدادی آب و معدودی بره موم جمع آوری می کنند .اگر یک زنبور را از ابتدای تولد تا انتهای مرگ عادی اش مورد مطالعه قرار دهیم فعالیتهایی را که بر حسب سن خود انجام می دهد عمدتا به شرح زیر است:

 1 تا 3 روزگی:         تمیز کردن سلولها

 3 تا 6 روزگی:         تغذیه کردن لاروهای مسن تر (بیش از سه روزگی)

 6 تا 12 روزگی:       تغذیه کردن لاروهای جوان تر (خوردن عسل و گرده جهت ترشح ژله)

 12 تا 18 روزگی:       ترشح موم ، ساختن شان

 18 تا 20 روزگی:       گارد بودن و تبدیل شهد به عسل

 20 روزگی به بعد:      چرای در صحرا ، مزرعه و باغات جهت جمع آوری شهد،گرده گل،آب ،بره موم و غیره

طول مدت تکامل گروههای زنبور عسل بر حسب روز

زنبور نر(Prones)

سر

سر زنبور ملكه و كارگر با هم شباهت دارند و تشخيص آنها مشكل است ولي سر زنبور نر با هر دو تفاوت زيادي نشان مي دهد بطوري كه تميزش از آنها حتي با چشم هم ساده است و با چند بار تمرين از عهده همه برمي آيد.

مهمترين اختلافها بين آنها عبارتند از:

1- در حالي كه چشمهاي مركب ملكه و زنبور كارگر از دو طرف سر به هم نمي رسند،چشمهاي مركب زنبور نر خيلي بزرگ بوده و از پشت سر از دو طرف به يكديگر مي رسند.اين واضح ترين و مهمترين فرق بين آنهاست و به كمك آن مي توان زنبور نر را حتي در حال پروازش شناخت.
زنبوردارها هم با استفاده از همین موضوع آنها را می شناسند.شناخت سایر اختلافات که در زیر شرح شان می آید تنها پس از گرفتن زنبور و دقت زیاد و یا حتی اغلب در آزمایشگاه امکان پذیر است.

2- تعداد بندهای هر یک از شاخکها در ملکه و زنبوران کارگر 12عدد و در زنبور نر 13 عدد است.

3- خرطوم زنبور نر کوتاه تر از زنبور کارگر است دلیلش هم مثل آنچه در مورد ملکه گفته شد دراین است که زنبور نر ازآن در جمع آوری شهد استفاده نمی کند.چون زنبور نر هم مانند ملکه بوسیله کارگران تغذیه می شود.

4- آرواره های جلوی زنبور نر ضعیف تر از آرواره های جلوی کارگران است.

5- سه چشم نقطه ای زنبور نر در جلو پیشانی ولی در ملکه و زنبور کارگر در بالای پیشانی قرار دارند.

وظايف زنبور نر

زنبور نر براي جفت گيري با ملكه باكره استفاده مي گردد كه دراين موقع ملكه هاي باكره در يك منطقه درحال پرواز بوده و زنبورهاي نر به دنبال آنها مي باشد. هشت تا شانزده زنبور نر با ملكه جفت گيري كرده وآلت تناسلي نرها درداخل بطن ملكه باقي مي ماند كه توسط زنبورهاي كارگر برداشته مي شود. زنبورهاي نر بعد ازعمل جفت گيري بر روي زمين افتاده و مي ميرند. وظيفه دوم زنبور نر خنك كردن صندوق بوده و نيز در انبار كردن مواد غذايي به زنبور كارگر كمك مي كند.

دوران حيات زنبور نر

زنبور نر 24 روزه بدنيا مي آيد . سه روز تخم ، شش ونيم روز لارو و چهارده ونيم روز هم شفيره بسته مي باشد و عمر زنبور نر ما بين يك ونيم تا دو ماه مي باشد.

زبان تماس زنبورها ( رقص هاي زنبورها):

تمام موجودات كره زمين به طريقه هاي مختلف باهم تماس برقرار مي كنند. زنبورعسل توسط رقص كردن بازنبورهاي ديگرارتباط برقرارمي كند كه اين رقص ها دونوع هستند.آقاي وان فريش كه برنده جايزه نوبل دراين زمينه بوده است دونوع رقص زنبوررا شناسايي كرده وتوضيح داده است:

رقص اول ( دايروي شكل): هرگاه زنبور كارگر يك منبع غذائي را شناسائي بكند كه اين منبع غذائي نزديك به صندوق باشد و فاصله آن به صندوق كمتر از صد متر باشد ، زنبور برعكس عقربه ساعت به صورت نيم دايره مي چرخد و برعكس آن يك حركت نيم دايره ديگر را انجام  مي دهد. دراين رقص زنبورهاي ديگر جهت منبع غذائي پيدا شده و فاصله آن را شناسائي مي كنند و به دنبال آوردن آن منبع غذائي رفته وآن را به صندوق انتقال مي دهند. هرچه رقص سريع تر باشد نشانگر آن است كه منبع غذايي داراي مواد غليظ تر وفراوان تر مي باشد.

رقص دوم به صورت هشت انگليسي: اين رقص براي مسافت هاي بيشتر از صد متر مي باشد كه در آن زنبور به صورت هشت انگليسي كه زاويه رقص برعكس زاويه منبع غذايي ، آفتاب وصندوق    مي باشد انجام مي دهد . دراين رقص زنبور شكم خود را بالانگه داشته حالت معكوس عقربه ساعت دور مي خورد.

زنبور ملکه(Queen)

ملکه زنبور عسل به سادگی از کارگران و زنبور نر مشخص می‌شود. ملکه نسبتا درشت تر و درازتر از کارگران و درازتر از زنبوران نر است، ولی پهن‌تر از آنها نیست. از آنجا که شکم ملکه طویل و در سطح زیرین پهن است، طول بالهایش نسبت به بدن از بال کارگرها و زنبوران نر  کوتاه تر است. نیش ملکه کمی خمیده است و نسبت به نیش کارگر دارای دندانه‌های کمتری است و فقط برای از بین بردن ملکه‌های رقیب بکار می‌رود. حرکت ملکه در حالت عادی ملایم است ولی در مواقع احتیاج می‌تواند با سرعت حرکت کند. تمام تخمهایی که در سلولها قرار دارد، بوسیله ملکه واحد کندو گذاشته می‌شود. این ملکه در جوانی در هوای آزاد با یک یا چند نر پشت سر هم جفتگیری و برای خود تا آخر عمر اسپرم ذخیره می‌کند.

سر يك ملكه

سر ملكه از لحاظ شكل و ساختمان ظاهري درست همانند سر يك زنبور كارگر است. تفاوت بين اين دو تنها در كوتاه تر بودن خرطوم ملكه مي باشد.

ملكه به خرطوم درازي هم نياز ندارد زيرا نمي خواهد با خرطومش شهد را از روي گلها       جمع آوري كند بلكه در داخل كندو دائما بوسيله كارگران تغذيه مي شود و حال آنكه كارگران بايد اغلب شهد را در پايين ترين و عميق ترين نقطه گلها جستجو كنند.در خيلي از موارد شهد در عميق ترين نقطه لوله هاي نسبتا دراز گلها قرار دارد و زنبور عسل براي جمع كردنش ناچار است كه خرطوم را بداخل آن تا عمق فرو برده و آن را بمكد.بنابراين داشتن خرطوم دراز در زندگي و فعاليتهايش نه تنها بسيار موثر بلكه حتي لازم هم است.

وظايف زنبور ملكه در صندوق

وظيفه اصلي زنبور ملكه درصندوق تخم ريزي مي باشد كه در اوج تخم ريزي ملكه دو تا سه برابر وزن خود در يك روز تخم مي گذارد زيرا غذاي او بسيار مقوي است (ژله شاهانه ) . وظايف بعدي ملكه مديريت صندوق ازنظر تحريك كردن كارگران براي كار بيشتر ؛ جلوگيري ازساختن خانه هاي ملكه درداخل صندوق وجلوگيري از تخم گذاري زنبور هاي كارگر و همچنين به حالت مجتمع درآوردن زنبورها درمواقع سرما . ملكه باكره نر ها را بدنبال خود مي كشاند كه اين عمليات توسط غده نسانف كه بو وهورمون توليد مي كند انجام مي پذيرد .

دوران حيات زنبور ملكه

زنبور ملكه در مدت شانزده روزه به دنيا مي آيد كه سه روز اول آن تخم ، پنچ ونيم روز آن لارو و وهفت و نيم روز آن شفيره بسته مي باشد . در روز شانزدهم ملكه به دنيا مي آيد كه اين ملكه باكره مي باشد. اين ملكه پس از جفت گيري با نرها باردار شده به مدت يك ماه تا پنج سال    تخم گذاري مي كند . درتكنولوژي زنبور داري جديد بعد از هر دو سال ملكه را تعويض        مي كنند.

ملكه در طول عمر خود فقط يك بار جفت گيري مي نمايد.

فصل پرورش زنبورها

فصل پرورش نوزادان در شرایط آب و هوایی معتدل ، به مقدار کم ، از اواسط دیماه شروع شده مرتب توسعه می‌یابد و اوایل اردیبهشت به حداکثر خود می‌رسد. در صورتی که شرایط اجازه دهد، فعالیت تولید مثل آنها ، به همین وضع ، تا اواخر خرداد ماه ادامه پیدا می‌کند و از آن به بعد رو به نقصان می‌گذارد. در ماههای آبان و آذر فعالیت زاد و ولد بکلی متوقف می گردد. نژادهای مختلف زنبورعسل از این حیث دارای خصوصیات متفاوت هستند. هنگامی که تولید مثل کلنی در حداکثر توسعه خود می‌باشد، یک ملکه ممکن است ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تخم در روز بگذارد.

پرورش ملکه

در یک کلنی زنبور عسل ، پرورش ملکه ممکن است به یکی از علل زیر صورت گیرد:

نشاندن ملکه جدید به جای ملکه‌ای که به علت نامعلوم معدوم شده است.

تعویض ملکه‌ای که پیر شده ولی هنوز مایل است فعالیت داشته باشد.

برای ازدیاد کلنی یا بچه بیرون کردن.

در هر یک از حالات فوق ، کارگران موقعی اقدام به ساختن خانه ملکه و پرورش آن می‌کنند که ماده بخصوص جلوگیری کننده به آنها نرسد. در حالت اول ، چندین ملکه در خانه‌های اضطراری که با تغییر شکل خانه کارگران ساخته شده، پرورش داده می‌شوند. در ابتدای ساختمان خانه اضطراری ، سلول اصلی بوسیله مایع بخصوصی که از غده زیر فکی کارگران ترشح می‌شود، انباشته شده، لارو داخل سلول اصلی در سطح آن شناور می‌شود. به این ترتیب ، لارو وارد قسمت ویژه‌ای که برای پرورش ملکه ترتیب داده شده می‌گردد.

لاروهایی که برای پرورش اضطراری ملکه انتخاب می‌شوند اغلب دو روزه هستند ولی لاروهای سه روزه هم می‌توان یافت. معمولا کارگران کوشش می‌کنند که در پرورش اضطراری ملکه از لاروهای مسن‌تر استفاده کنند. در صورتی که لارو انتخاب شده برای پرورش ملکه دو روزه باشد، در حدود ۱۱ روز بعد ، ملکه کامل از سلول خارج می‌شود و اگر شرایط هوایی مساعد باشد، در فاصله ۱۰ روز بعد جفت گیری کرده خود را برای تخم گذاری آماده می کند. در این صورت ، از وقتی که کندو ملکه‌ای را از دست می‌دهد تا هنگامی که ملکه تخمگذاری جانشین آن گردد حداقل سه هفته طول می‌کشد.

جفتگیری

ملکه باکره وقتی که تقریبا ۵- ۳ روزه است، قبل از پروازهای مخصوص جفتگیری پروازهای اکتشافی در اطراف کندو می‌نماید. جفتگیری معمولا در گرمترین اوقات روز صورت می‌گیرد. گاهی ملکه بعد از چند دقیقه جفتگیری کرده به کندو برمی‌گردد. مشاهده جفتگیری که مطمئنا در آسمان انجام می‌گیرد خیلی کم صورت گرفته است. زنبورهای نر در آسمان به سرعت در اطراف ملکه پرواز می‌کنند و هر یک کوشش دارند که خود را به او برسانند. این پرواز دسته جمعی مدتی بطور زیگزاگ ادامه دارد. زنبور نری که موفق به جفتگیری می‌شود آلت تناسلی و قسمتی از اعضای مربوط را از دست داده و می‌میرد.

در مدت کوتاهی که عمل جفتگیری انجام می‌گیرد، اسپرم نر به واژن ملکه وارد می‌شود. برای جلوگیری از خروج و ریزش اسپرم از واژن ، حشره نر بلافاصله دهانه خروجی واژن را با ماده ژلاتینی مخصوص مسدود می‌کند. اسپرماتوزوئیدها سپس به سمت کیسه اسپرم شناور و در آن متمرکز می‌شوند. در کیسه اسپرم ، اسپرماتوزوئیدها بطور منظم ، پهلوی هم و تقریبا بدون حرکت قرار می‌گیرند. ملکه معمولا قبل از اینکه شروع به تخم گذاری کند، چندین بار جفتگیری کرده به اندازه کافی برای آینده خود اسپرم ذخیره می‌کند.

تخمگذاری

کمی بعد از اینکه ملکه جفتگیری کرد، توجه کارگران نسبت به ملکه بیشتر می‌ شود. درهر جا که ملکه قرار گیرد حلقه‌ای از کارگران که اعضای آن مرتب تغییر می‌کند، تشکیل می‌گردد. زنبورهای کارگر جوان اقدام به تغذیه ملکه می‌کنند و بدن او را بوسیله شاخکهای خود لمس نموده با دهان می‌لیسند تا مواد مترشحه ملکه را دریافت کرده بین سایر زنبورها تقسیم کنند. ملکه هنگام تخمگذاری در روی شانه‌ها ، روی قاعده مشخصی حرکت می‌کند. ابتدا سر خود را وارد تک تک سلولها نموده آنها را آزمایش می‌کند و سپس تخمی در آن قرار می‌دهد. برای این منظور ، شکم خود را خم کرده انتهای آن را داخل سلول می‌کند.

دیدن ملکه

بعضی از مربیان وقت زیادی برای جستجوی ملکه صرف می‌نمایند ولی بهتر است به جای این کار اطلاع حاصل کنند که ملکه خوب کار می‌کند یا خیر. اگر در کندو به مقدار کافی نسل زنبور در مراحل مختلف دیده شود که در قابها بطور منظم برقرار شده‌اند، نشان می‌دهد که فعالیت ملکه رضایت بخش می‌باشد. بنابراین ، احتیاجی نیست که تمام کندو بازرسی شود و امتحان یکی دو قاب نسل کافی است. ولی اگر حتما لازم باشد که ملکه دیده شود باید کندو را با آرامش کامل باز نمود.

وارد کردن ملکه تازه به کندو

این عمل به منظور تعویض ملکه صورت می‌گیرد. در این روش ، مربیان ملکه لازم را از موسسات تربیت ملکه خریداری و از آن استفاده می‌کنند. می‌توان تعویض ملکه را در هر موقع سال عملی نمود ولی اغلب آن را در اواخر دوره عسل کلی و یا در اوایل بهار انجام می‌دهند و معمولا در بهار ، هنگام جلوگیری از بچه دادن، به این کار اقدام می‌کنند. در هر صورت ، برای شروع به این کار ، باید نصف روز یا چند ساعت قبل از آن که ملکه جدید وارد شود، ملکه سابق را بگیرند و بیرون کنند.