ترموستات

 ترموستات وسيله اي است براي تنظيم درجه حرارت موتور اتومبيل كه بطور خودكار گرماي موتور را درحد ايده آل كه حدود 85 درجه است نگه مي دارد .

لازم به توضيح است كه براي عملكرد درست موتور ، دماي آن بايد در محدوده معيني نگه داشته شود سرد بودن موتور باعث مي شود كه غلظت روغن بالا رود و روان كاري قطعات به خوبي صورت نگيرد و گرم بودن بيش از حد آن هم باعث مي شود روغن خيلي رقيق شود و خاصيت روان كنندگي خود را از دست بدهد بنا براين ضرورت كامل دارد كه دماي موتور در حد 85 درجه سانتيگراد نگه داشته شود .

 طرز كار ترموستات

در ابتدا كه موتور سرد است ترموستات مسير ورود آب به رادياتور را مي بندد بنابر اين  آبي كه براي گردش در دور سيلندر مورد استفاده است قرار مي گيرد فقط همان مسير بسته دور موتور را طي مي كند و وارد رادياتور نمي شود تا گرماي آن به 85 درجه سانتيگراد برسد در اين حالت گرماي مزبور باعث فعال شدن ترموستات شده و جيوه اي كه درون آن است منبسط شده و مسير ورود آب به رادياتور را باز مي كند تا درجه حرارت بيش از اين بالا نرود با پائين آمدن حرارت مجدداً ترموستات بسته مي شود و همين سيكل مرتب تكرار مي شود تا درجه حرارت موتور در حد مطلوب باقي بماند.

در واقع اين ترموستات يك وسيله مكانيكي هوشمند است كه كار يك شير قطع و وصل اتوماتيك را انجام مي دهد.

استفاده از ترموستات هميشه بايد صورت گيرد و از اين نظر فرقي بين روزهاي گرم تابستان و يا روزهاي سرد زمستان وجود ندارد . ولي درايران اينگونه معمول است كه ترموستات را فقط به هنگام فصل سرد سال و هنگام استفاده از بخاري ماشين مورد استفاده قرار مي دهند كه علت آن هم شرايط خاص موتور ماشين پيكان است كه استاندارد نيست !

 استفاده از بخاری ماشین در زمستان

ترموستات باعث می شود آن بخش از آب که قرار است برای خنک شدن به رادیاتور برود به درون مبدل حرارتی بخاری ماشین برود و از گرمای آن برای گرم کردن فضای داخل ماشین استفاده شود .

وظیفه ترموستات این است که مجرای آب خروجی بلوکه سیلندر را ببندد و تا آب گرم نشده ترموستات اجازه خروج به آب را نداده و هنگامی که درجه حرارت آب موتور به حالت عادی رسید ترموستات باز شده و اجازه می دهد آب در رادیاتور سردشود.

هنگامی که یک موتور سرد را روشن می کنند با راندمان حداکثرش کار نمی کند این پدیده به علت تقطیر شدن  سوخت روی دیواره سیلندر  تبادل  حرارت  زیاد اتاق احتراق و ویسگوزیته زیادروغن است برای کم کردن این تاخیر حرارتی یک دستگاه تنظیم حرارتی در دستگاه سرد کننده قرار داده می شود این دماسنج که بین مجرای خروجی آب از موتور و رادیاتور وجود دارد در مدتی که موتور گرم  می شود  مانع از  جریان مایع سرد  کننده از  موتور  به رادیاتور می شود در این مدت مایع به  وسیله پمپ فقط داخل موتور می گردد.

یک دستگاه تنظیم حرارتی مجهز به دریچه ای است که در زیر قسمت  زیر آن شامل قطعات فلزی  است که در آن ماده فراری مثل اتر پرشده است که به محض گرم شدن در اثر انبساط دریچه را بازمی کند و سبب جریان یافتن آب می شود در موقع کار با سرعت زیاد جریان مایع در دستگاه سرد کننده ممکن است سبب ارتعاش دستگاه تنظیم حرارتی شود که موجب کم شدن عمل آن می شود دستگاه تنظیم حرارتی یک حذف کننده ارتعاش دارد که  به شکل  قطعه کلاهی شکل  در قسمت پایین دریچه واقع است محدود بودن جریان بین قطعات فلزی و انتهای دریچه لازمه اش وجود حذف ارتعاش است  حتی زمانی که دستگاه تنظیم گفته شده کاملا باز شد باز هم مقداری از آب جاری در موتور بدون ورود در رادیاتور به وسیله پمپ دوباره به موتور بر می گردد اگر همه آب از رادیاتور عبور کند تبادل حرارت انجام خواهد شد.

بنابراین هنگامی که برای راندمان خوب احتیاج باشد مثلا در موتورهای با نسبت تراکم خیلی بالا که باید حرارت را خوب حذف کرد تا از احتراق خودبه خود جلوگیری شود موتور و دستگاه تنظیم حرارت طوری طرح می شوند که  همه آب ضمن  گردش از قسمت های  مختلف  از جدیدترین ترموستات دارای یک گوی از  جنس پلاستیک سخت  است که می تواند معایب دستگاه های قبلی را برطرف می کند .

انواع ترموستات

ترموستات فانوسی و ترموستات مومی

ترموستات فانوسی در قدیم مورد استفاده قرار می گرفت و در داخل آن الکل بود زمانی که الکل گرم می شد انبساط پیدا می کرد اما در ترموستات مومی کپسولی وجود دارد که درون آن موم یا پودری از کریستال های مخصوص قرار داده اند که در اثر افزایش درجه حرارت منبسط شده وپیستون متصل به آن را حرکت داده و دریچه ترموستات را باز می کند و زمانی که درجه حرارت موتور پایین است آب سرد ناشی از آن , موم یا کریستال ها را منقبض کرده و فنر ترموستات دریچه را می بندد.

ترموستات وسیله حرارت سنجی است که برای کنترل جریان آب دستگاه خنک کننده در درجه حرارت معین به کار می رود چون عملکرد موتور به طور مستقیم به درجه حرارت موثر آن بستگی دارد. .
بنابراین استفاده از وسیله ای که بتواند این درجه حرارت را به ویژه در فصل زمستان حفظ کند بسیار ضروری است این وسیله یا به عبارت دیگر ترموستات در حالی که موتور سرد است از هدایت آب داخل موتور به رادیاتور جلوگیری می کند و بر عکس هنگامی گرمای موتور بیش از درجه حرارت موثر آن است ترموستات باز می شود و امکان می دهد که حداکثر جریان آب برای خنک شدن از موتور به سمت رادیاتور جاری شود.

اگر سیستم خنک کننده موتور همیشه تمیز و درجه حرارت موتور در حد معمول باشد ترموستات سالها عمر می کند اگر چه ترموستات از نظر ثابت نگه داشتن درجه حرارت نقش مهمی در موتور دارد ولی در صورت گیر کردن ممکن است سبب کاهش یا افزایش حرارت موتور شود اگر ترموستات در وضعیت باز گیر کند موتور در فصل زمستان به درجه حرارت موثر خود نخواهد رسید از طرف دیگرترموستات در وضعیت بسته گیر کرده باشد یا در درجه حرارت بیش از حد مجاز باشد گرمای موتور اقزایش می یابد و آب سیستم خنک کننده شروع به جوشیدن می کند .
درجه ترموستات در کارخانه سازنده تنظیم می شود و در صورت بروز نقص غیر قابل تنظیم خواهد بود برای مثال اگر درجه باز شدن ترموستاتی 82 درجه سانتیگراد باشد ولی در 71 درجه سانتیگراد باز شود نشان می دهد که ترموستات از تنظیم خارج شده است اگر ترموستات در درجه حرارت پایین تر از حد مجاز خود باز شود موتور در وضعیت خیلی سرد کار خواهد کرد.

 موتور سرد معمولا دارای معایب زیر خواهد بود .

1- مصرف سوخت افزایش می یابد .

2- غلظت روغن کم می شود مصرف آن از حد مجاز زیادتر خواهد بود.

3- سائیدگی سیلندر و رینگ های پیستون زیاد می شود .

4- با تشکیل اسید و تراکم رطوبت زیاد روغن را آلوده می کند و موجب سایش قطعات فلزی  می شود.

از طرف دیگر

ترموستات در درجه حرارتی زیادتر از حد مجاز و تنظیم شده باز شود یا به علت نقص باز نشود درجه حرارت موتور ناگهانی افزایش می یابد چنانچه در درجه حرارت زیاد کار کند احتمال جوش آمدن آب از دستگاه خنک کننده بسیار زیاد خواهد بود جوش آمدن آب ابتدا در فشار کم و درست ورودی پمپ آب اتفاق می افتد در چنین حالتی مجرای آب در اثر بخار مسدود یا به عبارت دیگر وضعیت قفل بخار در دستگاه خنک کننده موتور ایجاد خواهد شد قطعات فلزی موتور قابلیت تحمل درجه حرارت 138 تا 149 درجه سانتیگراد را دارند در این درجه حرارت روغن موتور شروع به شل شدن می کند و در وضعیت جوش آمدن درجه حرارت موتور به 371 تا 482 درجه سانتیگراد افزایش می یابد این میزان درجه حرارت می تواند    سوپاپ های دود و کاسه نمدها را از وضعیت اصلی خود خارج کند یا ممکن است آنها را بسوزاند در این حالت انفجار زودرس وروغن سوزی نیز اتفاق می افتد و گیر پاژ و خرابی کامل موتور دوراز انتظار نخواهد بود به همین دلیل است که ترموستات طراحی و ساخته شده است ترموستات دقیق و سالم باید شرایط زیر را داشته باشد .

1- در محدوده درجه حرارت تنظیم شده شروع به باز شدن کند.

2- در درجه حرارت تنظیم شده کاملا باز شود.

3- حداکثر مقدار آب سیستم خنک کننده از طریق آن به رادیاتور جریان یابد .

4- پس از بسته شدن جریان آب رادیاتور بیشتر از مقدار مجاز نباشد .

نصب و بازدید ترموستات

ترموستات دستگاهی یک بار مصرف و غیر قابل تعمیر می باشد در موقع نصب باید علامت فلش روی آن دقت شود و اگر ترموستات در محدوده درجه حرارت مجاز تعیین شده باز و بسته نشود.
و موتور خیلی داغ و یا سرد باشد باید فورا آن را تعویض کرد.